Hoe komt de marktprijs voor energie tot stand ?
De verschillende prijsindices voor elektriciteit in ons land (Endex en Belpex) houden voortdurend de fluctuerende marktprijs bij. Hoe komt deze marktprijs tot stand? We bekijken de productiekost van elektriciteit.
De marginale kosten
In de elektriciteitswereld wordt de kostprijs in regel bepaald door de marginale kost van de centrale (brandstof, exploitatie en onderhoud), zonder daarbij rekening te houden met de vaste kosten (afschrijving en vaste onderhouds- en exploitatiekosten). Voor hernieuwbare energie, waarvoor geen brandstof nodig is (biomassa uitgezonderd), betekent dit dus dat de marginale kost enkel uit onderhoud en exploitatie bestaat. Voor andere technologieën wordt de elektriciteitsprijs voornamelijk bepaald door de brandstofkost (de prijs van steenkool, aardolie of aardgas) en eventueel de kost van emissierechten, zoals de uitstoot van CO2.
De merit order
Bovenstaande grafiek illustreert duidelijk hoezeer de kostprijs van elektriciteit afhangt van de technologie die gebruikt wordt om ze op te wekken.
Die kostprijs, uitgedrukt in euro per geproduceerde megawattuur, wordt gerangschikt van laag naar hoog en vormt zo de merit order – zeg maar de aanbodcurve van elektriciteit. Elke balk in de grafiek vertegenwoordigt een zekere technologie. De hoogte van elke balk geeft de kostprijs aan, de breedte de beschikbare capaciteit. U merkt het: waar waterkracht, wind en nucleaire energie eerder goedkoop elektriciteit produceren, is de elektrische stroom opgewekt door gas- en oliecentrales eerder aan de dure kant.
Onze elektriciteitsconsumptie, en dus de vraag naar elektriciteit, die wordt weergegeven door de verticale curve op de grafiek, varieert echter sterk. Stijgt de vraag (bijvoorbeeld ’s ochtends vroeg als we opstaan en de industriële processen opstarten), dan schuift de vraagcurve in de grafiek verder op naar rechts, van off-peak demand naar peak demand. Daalt ze (bijvoorbeeld ’s nachts) dan gaat ze weer terug naar links.
Om deze beweging vlot op te vangen, hebben we dus flexibele centrales nodig waarvan de capaciteit vlot moduleerbaar is. Gascentrales zijn hier een mooi voorbeeld van. Om de vraag te dekken, zal de markt de merit order aflopen en de goedkoopste beschikbare centrales inzetten. Zo zullen centrales blijven aangeschakeld worden tot volledig aan de marktvraag voldaan is en het elektrische netwerk in evenwicht is.
Wanneer de vraag later afneemt (bijvoorbeeld na tien uur ‘s avonds), zal de markt de omgekeerde beweging maken: de duurste centrales worden afgeschakeld tot het aanbodsurplus is weggewerkt en vraag en aanbod weer in balans liggen. De manier waarop de merit order functioneert, heeft enkele belangrijke gevolgen. Het belangrijkste gevolg is dat de duurste centrale die wordt ingezet om op een specifiek moment aan de marktvraag te beantwoorden, bepalend is voor de elektriciteitsprijs. Die centrale heeft immers de hoogste marginale kosten, en het zijn die kosten die de marktprijs bepalen.
Er zijn verschillende factoren die een invloed uitoefenen op de evolutie van deze marktprijs: macro-economische omstandigheden, politieke beslissingen, weer, beschikbaarheid van centrales,… Wilt u meer weten over hoe de marktprijs voor elektriciteit in België tot stand komt, waarom deze evolueert en hoe u hierop kunt inspelen, download dan ons e-book rond de elektriciteitsprijs.
